Żaneta Haładus

Kilka słów na temat małżeństwa

Małżeństwo jest sakramentem tylko dla tych, którzy się kochają. 
Oscar Wilde

Małżeństwo odgrywa bardzo ważną rolę w życiu człowieka, niesie ze sobą różnorodne korzyści, ma też znaczenie ewolucyjne. Warto poruszać ten temat właśnie teraz, gdy liczba zawieranych małżeństw spada. Młode pokolenie często odkłada decyzje dotyczące małżeństwa, wybierając życie w wolnych związkach. Sakrament małżeństwa przestaje być traktowany poważnie. Decyzja o rozstaniu jest często łatwiejsza, niż trwanie w niesatysfakcjonującym związku i próba rozwiązania problemów. 

Związek małżeński jest optymalnym środowiskiem wychowawczym dla dzieci, zaspokaja także podstawowe potrzeby małżonków. Trwałość relacji małżeńskiej jest elementem kluczowym. Partnerzy w związku są zobowiązani do dbania o związek, starań, konstruktywnego rozwiązywania problemów i konfliktów. Podstawą jest szczerość i rozmowa, a także zaspokajanie wzajemnych potrzeb. Empatia, zaufanie i wzajemny szacunek, także są bardzo istotne. Nie jest to łatwe, jednak przezwyciężanie trudności, prowadzi do rozwoju dwojga osób. Z każdym nowym doświadczeniem stajemy się innymi ludźmi, doświadczenia sprawiają, że nabieramy mądrości życiowej. 

Dzisiejsze czasy propagują niezależność, ale jej nadmiar wcale nie prowadzi do szczęścia. Ludzie czują się coraz bardziej samowystarczalni, wyobcowani, nie mają poczucia sensu. Związki z ludźmi zastępuje moda na niezależność. Zwolenników samotnego trybu życia wciąż przybywa, single stają się coraz bardziej popularni. Moda może mieć wpływ na podejście wielu młodych ludzi. Nie zmienimy jednak faktu, że człowiek jest istotą społeczną, ma swoje potrzeby i miłość jest jedną z nich. Związek małżeński daje poczucie akceptacji, stabilizacji, więzi z drugim człowiekiem. Pozwala nam czuć, że jest ktoś, kto w razie potrzeby nas zrozumie, pocieszy i pomoże. Mamy do kogo wracać. Świadomość wsparcia jest dla ludzi bardzo ważna. 

Próba określenia dobranego związku małżeńskiego

Dobrany związek małżeński rozpatrujemy na kilku wymiarach. Możemy go definiować jako zadowolenia małżeńskie. Partnerzy w takim związku czują się szczęśliwi, zadowoleni i tworzą adekwatnie funkcjonujący system interpersonalny. Trudno jest podać definicję miłości. Można powiedzieć, iż jest to stan pozytywnych emocji doświadczany przez jednego z partnerów. Wiąże się to z zaspokajaniem potrzeb zakochanej osoby, bądź ukazuje cenione przez nią wartości, takie jak piękny wygląd lub cechy indywidualne partnera. 

Miłość jest złożonym systemem emocji, który okazujemy poprzez zainteresowanie drugą osobą, działaniem na rzecz związku, troską i szacunkiem. Nie możemy miłości ograniczyć do emocji, bądź też uczucia, jest to także zaangażowanie wobec bliskiej osoby. Kochając, doświadczamy czułości, szczęścia, zadowolenia, intymności, chęci dawania. Romantyczna miłość może zaspokoić psychiczne i społeczne potrzeby partnerów. Pragnienie zaspokojenia stanowi silną motywację do zawarcia małżeństwa. Potrzeba miłości jest podstawą życia człowieka. 

O zaangażowaniu możemy mówić wtedy, gdy osoby chcą kontynuować związek, utrwalając go. W praktyce przekłada się to na różne zachowania, takie jak obdarowywanie drugiej osoby, sprawianie jej przyjemności, pogłębianie istniejącej więzi. Istotne jest celebrowanie przyjemnych uczuć płynących z faktu przebywania razem. Bycie z kimś zarazem utrudnia zaangażowanie w alternatywne związki. 

Ważnym elementem małżeństwa jest komunikacja, wyrażanie swoich potrzeb, uczuć, spostrzeżeń. Równie ważne jest zaufanie do partnera. Nadszarpnięcie zaufania może powodować powstawanie konfliktów. Tego typu konflikty są bolesne i wpływają na jakość związku. Otwieranie się przed partnerem jest dowodem zaufania i miłości. Partnerzy nie zawsze mówią sobie o wszystkim. Niektórych kwestii wolą nie poruszać, w obawie przed konfliktami, przykrymi konsekwencjami, a nawet zagrożeniem związku. Trzeba zaznaczyć, że każdy człowiek potrzebuje też odrobiny prywatności. Zachwianie odrębności swojej osoby może prowadzić do utraty sensu życia. Każdy człowiek ma prawo mieć swoje życie, własne zainteresowania i pasje, które powinien rozwijać niezależnie od trwania w związku. Rezygnacja z własnego życia i zaangażowanie się wyłącznie w relację z drugim człowiekiem po pewnym czasie prowadzi do poczucia pustki i utraty poczucia sensu życia. 

Dopasowanie dwojga osób możemy definiować jako wzajemne zrozumienie, zaspokojanie swoich potrzeb, wspólne zainteresowania, dążenie do wspólnych celów, podobieństwo aspiracji. Dobrane małżeństwo powinno przynosić korzyści obojgu partnerom. Zaspokojenie potrzeby miłości sprawia, że człowiek czuje się akceptowany, bezpieczny, kochany. Zaspokojenie potrzeby miłości pobudza dalszy rozwój. Ważne jest aby dbać o związek, ale też brać pod uwagę własną odrębność, swoje pasje i zainteresowania. Jeśli pewne cechy są dla nas istotne, będziemy się zakochiwać w ludziach, którzy je ujawniają. Nie przywiązujemy się bezgranicznie do osób, raczej do tego co oni nam oferują. Uczucie do partnera będzie słabło wprost proporcjonalnie do sytuacji, w których będzie nas zawodził w ważnych dla nas kwestiach. 

Przy analizie dobranego związku małżeńskiego musimy pamiętać o znaczeniu podobieństwa. Ważną zmienną jest wiek. Powinien być zbliżony, jednak mężczyzna może być nieznacznie starszy od kobiety. Duża rozbieżność w tym zakresie podnosi ryzyko niepowodzenia związku. Istotna jest też przynależność do warstwy społecznej, poziom dochodów, warunki mieszkaniowe, wykształcenie, aspiracje życiowe, czy zainteresowanie życiem kulturowym. Czynniki te mają wpływ na funkcjonowanie w poszczególnych płaszczyznach codziennego życia. 

Podobieństwo w postawach religijnych wiąże się z podobnymi wartościami partnerów, ogólnym celem i sensem życia. Religia ma wpływ na wiele wyborów, których dokonujemy w codziennym życiu. Podobieństwo wyznawanych wartości minimalizuje ryzyko występowania konfliktów. 

Znacząca jest także zgodność poziomu funkcjonowania intelektualnego partnerów. Poziom wykształcenia nie pozostaje bez znaczenia. Wybieramy ludzi o podobnym poziomie wykształcenia, ponieważ wiąże się to z podobnymi oczekiwaniami, dotyczącymi ważnych kwestii życiowych, celów, wartości czy światopoglądu. Badania wskazują, iż związki ludzi z wyższym wykształceniem są trwalsze. Być może wpływa na to większa świadomość znaczenia małżeństwa i lepiej rozwinięta umiejętność rozwiązywania problemów. 

Zbliżone cechy osobowości partnerów mogą ułatwiać przystosowanie małżeńskie. Charakter może mieć znaczenie z tego względu, iż w znaczącym stopniu decyduje on o ustosunkowaniu ludzi do otoczenia. Nie możemy pominąć również ważnej kwestii, jaką jest wygląd fizyczny. Gdy spotykamy konkretną osobę, dokonujemy natychmiastowej i podświadomej oceny jej atrakcyjności i seksualnego dopasowania. Na ogół szukamy partnera o atrakcyjności fizycznej zbliżonej do naszej. Obok cech fizycznych ważna jest też samoocena. Wpływa ona na zachowanie społeczne, a także na pozycję w małżeństwie.

 

Czynniki powodzenia małżeństwa w świetle badań

Analiza wyników badań przeprowadzonych na 125 trwających parach małżeńskich ukazuje wartości sprzyjające zadowoleniu ze związku:

1. Miłość - 66,4% kobiety, 65,6% mężczyźni; 

2. Wzajemne zaufanie - 66,1% kobiety, 61,6 mężczyźni; 

3. Posiadanie dzieci - 43,2% kobiety, 43,2% mężczyźni; 

4. Uczciwość - 33,6% kobiety, 32,0% mężczyźni; 

5. Zdrowie - 16,8% kobiety, 20,8% mężczyźni; 

6. Optymizm - 18,4% kobiety, 12,8% mężczyźni; 

7. Satysfakcjonująca praca - 10,4% kobiety, 8,8% mężczyźni; 

8. Podobieństwo charakterów - 7,2% kobiety, 8,0% mężczyźni; 

9. Opatrzność Boska - 6,4% kobiety, 5,6% mężczyźni; 

10. Posiadanie przyjaciół - 3,2% kobiety, 2,4% mężczyźni.

 

Pułapki w bliskim związku

Utrzymanie wysokiego poziomu intymności w związku jest zadaniem bardzo trudnym. Partnerzy dążą do świadczenia sobie dobra, lubienia się i wzajemnego zaufania, ponieważ wiedzą oni, iż bez tego żaden związek nie przetrwa. Większości par jednak nie udaje się zachować satysfakcjonującego poziomu intymności. Czasem wynika to z niewiedzy, czasem z nadmiernych starań. 

Przyczyny obniżenia intymności są różne, np. zdrada partnera, ciągła chęć forsowania swojego zdania, egoizm, agresja, zazdrość, nuda. Związek na początku dostarcza dużej stymulacji, z czasem jednak ona spada. Wszystko na początku jest ekscytujące i fantastyczne, poznanie kogoś nowego, seks, wspólne zajęcia. Po jakimś czasie brakuje już nowości, wiemy o partnerze prawie wszystko, seks uprawia się coraz rzadziej. Długotrwałe przebywanie ze sobą prowadzi do spadku wzajemnego zainteresowania. Jest to zjawisko naturalne, zaobserwowane już u zwierząt. Aby pokonać nudę, można spróbować coraz to nowych czynności wykonywanych wspólnie. Wykonywanie razem nowych, wesołych czynności powoduje wzrost satysfakcji ze związku. Jednakże czasem nasze nadmierne starania na rzecz związku dają odwrotny skutek. Poniżej objaśniono zachowania, które do tego prowadzą.

 

Pułapka dobroczynności

Wyświadczanie sobie dobra i wręczanie prezentów jest miłe, jednak częste nagrody powodują spadek ich subiektywnie odczuwanej wartości. Im częściej coś dostajemy, tym mniej to doceniamy. Z czasem trwania udanego związku maleje zdolność partnerów do sprawiania sobie przyjemności, natomiast wzrasta zdolność do wyrządzania sobie przykrości. Z biegiem lat wyrządzamy partnerowi mniej przyjemności i więcej przykrości niż inni. Prawdopodobieństwo wpadnięcia w tą pułapkę rośnie wraz ze wzrostem naszych starań. Bardziej konstruktywne jest wyrażanie negatywnych emocji wprost, niż wypieranie ich. Warto też zaznaczyć, iż od zawsze dobro było nudne, a zło interesujące. "Być może jedynym czynnikiem nadającym wartość temu, co dobre, jest istnienie zła. Także w stałym związku." 

 

Pułapka obowiązku

Postrzeganie miłości jako obowiązku może być zgubne, osłabia bowiem łączące partnerów uczucia. Podejmowanie starań i wysiłków na rzecz partnera może mieć motywację zewnętrzną lub wewnętrzną. Pobudki wewnętrzne wskazują na siłę naszych uczuć do partnera, przyjemności jaką czerpiemy z danego związku. Motywacja zewnętrzna odnosi się natomiast do realizacji kar i nagród za konkretne zachowania. Realizacja nakazów (moralność, rozsądek) powoduje spostrzeganie własnych uczuć do niego jako słabszych, bądź niewystarczających. Miłość sama w sobie powinna być wartością i dobrem, które motywuje do działania. 

 

Pułapka bezkonfliktowości

Różnice w związku partnerskim zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktów. Nie są one niczym przyjemnym, niemniej jednak zdarzają się w każdym związku. Możemy ich unikać, tłumiąc swoje emocje, ale w ten sposób unikniemy konsekwencji kłótni tylko na chwilę. Strategia unikania konfliktów w długofalowym wymiarze niesie poważne zagrożenie dla związku. Kłótnia pozwala na wyjaśnienie sytuacji, poznanie punktu widzenia partnera i rozwiązanie problemu. Stałe unikanie konflików prowadzi do zmniejszenia komunikacji między partnerami, omijania ważnych spraw, w konsekwencji związek staje się nijaki. Najlepszym sposobem rozwiązywania problemów jest współpraca, szukanie wyjścia, które zadowoli obie strony. Unikanie wyjaśniania nieporozumień i konflików jest niebezpieczne, gdyż może prowadzić do niekontrolowanego wybuchu złości, wówczas zaś trudno jest znaleźć racjonalne rozwiązanie. 

 

Pułapka sprawiedliwości

Każdy ceni sobie sprawiedliwość. Sprawiedliwa wymiana dóbr i wartości zwiększa satysfakcję ze związku oraz szansę jego przetrwania. Bezwzględne egzekwowanie sprawiedliwości "oko za oko, ząb za ząb" może jednak prowadzić do wielu negatywnych zachowań. Wymiana pozytywna utrzymuje się na stałym poziomie, wymiana negatywna prowadzi nieuchronnie do pogłębiania się egoizmu. Badania małżeństw wskazały, iż szczęśliwsze pary przy okazji problemu wysłuchały i uszanowały zdanie swojego życiowego towarzysza. Pary nieszczęśliwe licytowały się w skargach i narzekaniach. Po jakimś czasie negatywnej wymiany, trudno rozstrzygnąć, kto jest winowajcą konfliktu. Partnerzy zrzucają winę na siebie nawzajem. Wyjściem ze spirali zła może być tylko inicjatywa jednego z partnerów i odpowiedź pozytywna na negatywne zachowanie partnera. 

W związku niezwykle istotną rzeczą jest umiejętność zatrzymania błędnego koła tj. powstrzymania się od rewanżu. Powoduje to zatrzymanie spirali negatywnych zachowań. Skłonność reagowania dobrem jest zależna od tego, na ile cenimy dany związek, ile w niego zainwestowaliśmy energii oraz jak bardzo jest dla nas ważny. Jeżeli partnerzy czerpią zadowolenie ze związku, nie zastanawiają się nad bilansem zysków i strat. Można więc przyjąć, iż wyliczanie sobie wzajemnych zasług jest sygnałem ostrzegawczym, że w związku zaczyna się dziać coś złego. Jeżeli zależy nam na utrzymaniu związku i podtrzymywaniu intymności, nie należy tych sygnałów ignorować. 

Skuteczna komunikacja

Kobiety i mężczyźni mają różną psychikę, a także odmienne potrzeby. Każdy z partnerów ma swój wkład w dany związek, rzadko zdarza się, aby oboje mieli identyczny tok myślenia. Może to sprzyjać powstawaniu konfliktów i kłótni. 

Autentyczną więź w związku możemy utrzymać, tylko dzięki sprawnej komunikacji. Rozwiązanie problemu wymaga konfrontacji stanowisk obu partnerów. Umożliwia ona poznanie przyczyny konfliktu i ujawnienie swoich potrzeb. Związek jest dla człowieka czymś niezmiernie ważnym, ponieważ pozwala zaspokajać najważniejsze potrzeby. Jednak jak każdy związek, przynosi czasem smutek i łzy. Słowa partnera mogą nas ranić. Trudno jest mówić o swoich uczuciach. W komunikacji warto unikać oskarżeń, wyśmiewania, próby dominacji nad partnerem, powtarzania się. 

Ważna jest otwartość na słowa partnera, gotowość uszanowania jego punktu widzenia, szczerość i możliwość wyrażania swojej osobowości. Rozmowa może uczynić związek bardziej satysfakcjonującym, ożywić więź między partnerami. 

Rozwiązywanie konfliktów w małżeństwie nie musi oznaczać wzajemnego oskarżania się i pretensji. Bardziej konstruktywne jest wyrażanie swoich uczuć szczerze, ale bez oceniania drugiej strony. mężczyźni są inaczej skonstruowani niż kobiety, mają oni nastawienie celowe, ich domeną jest działanie. Kobiety natomiast skupiają się na emocjach, utrzymywaniu relacji z najbliższymi. mężczyźni lubią być docenieni, dlatego często poza domem stają się bardziej rozmowni. Chcą się pochwalić wiedzą i kompetencjami, poprawiając swą samoocenę. W domu mogą być bardziej milczący. Kobiety lubią dużo mówić, dzielić się najdrobniejszymi szczegółami. Najważniejszym aspektem w ich życiu są relacje z najbliższymi. 

Partnerzy dzieląc się swoimi problemami, nie oczekują rad. Chcą być postrzegani przez partnera jako osoby kompetentne i samodzielne. Jedyne czego im trzeba to wsparcie i zrozumienie. Sprzymierzeńcem rozmowy jest równość. Każdy z partnerów jest wartościową osobą, posiadającą swoje prawa i zasługującą na szacunek. Partnerzy, wyrażający swoje potrzeby otwarcie, mają większą szansę na ich zaspokojenie. Czekając, aż partner domyśli się, o co nam chodzi, narażamy się na nasilenie wzajemnych pretensji. Przy krytyce złego zachowania większe korzyści przyniesie wskazywanie konkretnego zachowania, niż uogólnianie go na całą osobę. 

Otwartość w relacji pozwala na autentyczność i pełne wyrażanie siebie. Nie ma ideałów, każdy z nas posiada określone wady i zalety. Rozmawiając możemy poznać punkt widzenia partnera, uszanować jego potrzeby i spostrzeżenia. Sztywna komunikacja może prowadzić do licznych patologii i konfliktów związku. 

Patologia komunikacji może występować pod postacią:

 

• obwiniania partnera - krytykanctwa, oskarżania drugiej osoby przy jednoczesnym nie uwzględnianiu własnej winy; 

• uległości w relacji - biernego akceptowania zachowania partnera i chęci unikania konfliktów za wszelką cenę; 

• chłodnej komunikacji - automatyzmu, monotonii, oficjalnej wymiany zdań, podawania racjonalnych faktów, braku jakiegokolwiek przejawów ciepła, uczuć czy emocji; 

• zakłócenia komunikacji - odwracania uwagi od istoty rozmowy, próby zmiany tematu.

Komunikacja czysta i szczera powinna być zróżnicowana, dopasowana do warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Ważna jest zgodność między słowami danej osoby, jej wewnętrznymi uczuciami i gestami ciała. Jeżeli mówimy o otwartości, dotyczy ona także uczuć negatywnych. Partnerzy powinni rozmawiać o uczuciach miłych i przyjemnych, ale także bolesnych. 

Kłótnie są w związku nieuniknione, tłumienie negatywnych uczuć, bądź ich niewłaściwe wyrażanie, np. poprzez obwinianie, prowadzi do nasilenia konfliktu. Nie można być zawsze "dobrym i idealnym", czasem trzeba się złościć i wyrażać negatywne emocje. Nieustanne poświęcenie na rzecz związku, przy jednoczesnym braku zaspokojenia swoich potrzeb, będzie wywoływało u współmałżonka poczucie winy. Partner, który ze względów grzecznościowych nie potrafi szczerze skrytykować swojego współmałżonka, nie daje mu autentycznego i szczerego wsparcia. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że tłumienie negatywnych emocji ujawni się pod postacią objawów psychosomatycznych. 

Korzystne dla związku jest wyrażanie własnych emocji i uczuć bez obwiniania i ocenienia drugiej osoby, wysłuchanie partnera i spojrzenie na sprawę z jego punktu widzenia. Małżonkowie powinni czuć się w związku swobodnie, pozostawać sobą i w pełni wyrażać siebie, swoje zainteresowania i umiejętności. Próby manipulacji, dominacji, chęci posiadania partnera są wyrazem patologii. Osoby w związku są niezależnymi jednostkami, nie powinny poświęcać swej indywidualności, przystosowywać się do potrzeb partnera. Wzajemne zaufanie i przestrzeń są niezbędne, aby partnerzy mogli być szczęśliwi. (Pisuła, 2006) 

 

Podsumowanie 

 

Decydując się na małżeństwo dokonujemy analizy cech partnera, jego zachowania i pochodzenia. Istotne jest posiadanie przez niego cech, które dla nas są ważne. Podobne postawy, postrzeganie rzeczywistości, poziom wykształcenia, bez wątpienia ułatwiają wspólne, codzienne życie. Od związku oczekujemy korzyści, poczucia szczęścia, bezpieczeństwa i stabilizacji. Zaspokojenie podstawowych potrzeb pozwala człowiekowi dążyć do dalszego rozwoju. Wybór partnera na małżonka nie jest sprawą łatwą, jest to decyzja rzutująca na całe nasze przyszłe życie. 

 

Autorka jest psychologiem, ukończyła specjalizację kliniczną. Napisała pracę dyplomową na temat dopasowania i komunikacji w związkach małżeńskich.